Khó khăn xuất phát từ đối tượng kiểm tra: Đa số đối tượng vi phạm là cán bộ có chức vụ, quyền lực, có trình độ, giàu kinh nghiệm sống, kinh nghiệm công tác và quan hệ xã hội rộng. Đây là đặc điểm nổi bật nhất và cũng là nguồn gốc tạo ra nhiều khó khăn, vướng mắc cho các cuộc kiểm tra. Những ưu thế đó tạo điều kiện cho đối tượng thực hiện vi phạm một cách kín kẽ, có khả năng hợp thức hoá vi phạm sau khi đã hoàn thành và cả sự đối phó khi kiểm tra. Đơn cử thủ thuật báo cáo không đầy đủ với cơ quan quản lý cấp trên xin ý kiến chỉ đạo nhằm tạo bình phong che chắn vi phạm cũng đủ gây khó khăn cho cán bộ kiểm tra khi tiếp cận làm rõ bản chất sự việc. Muốn tháo gỡ loại khó khăn này cán bộ kiểm tra cần những biện pháp đủ mạnh để ngăn chặn kịp thời các hành vi làm sai lệch hồ sơ hoặc nguỵ tạo, tiêu huỷ chứng cứ. Ví dụ: Niêm phong hồ sơ, tài liệu, sổ sách kế toán, tài khoản tại thời điểm cần thiết và giao cho cá nhân hoặc tổ chức có thẩm quyền và trách nhiệm quản lý hoặc phong toả tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín dụng hay nơi gửi giữ…
Một thực tế khác, nhiều đối tượng vi phạm khi bị phát hiện đã thiếu tự giác, hợp tác bắt buộc hoặc tìm cách đối phó, thậm chí chống đối cán bộ kiểm tra. Tuy Điều lệ Đảng và các quy định, hướng dẫn thực hiện công tác kiểm tra của Đảng đã quy định trách nhiệm cung cấp thông tin, tài liệu phục vụ công tác kiểm tra của các tổ chức và cá nhân có liên quan nhưng nhiều trường hợp vẫn có cả ngàn lý do để cố tình trì hoãn hoặc kéo dài việc cung cấp tài liệu cho cán bộ kiểm tra. Mặc dù đa số các trường hợp cán bộ kiểm tra đều tìm được cách giải quyết nhưng dù sao tình trạng đó cũng gây nhiều khó khăn, cản trở cho công tác thẩm tra, xác minh. Vì vậy, cần áp dụng chế tài xử lý nghiêm các trường hợp cố tình trì hoãn hoặc kéo dài việc cung cấp tài liệu cho cán bộ kiểm tra. Nếu quy định rõ chế tài xử phạt nghiêm khắc thì sẽ hạn chế được tình trạng này.
Cũng từ đặc điểm trên, việc đối tượng lợi dụng kẽ hở của cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước để lạch luật một cách tinh vi là cách thức được sử dụng trong mọi lĩnh vực. Khi trình độ, kinh nghiệm, quyền lực và các mối quan hệ được kết hợp nhằm lợi dụng kẽ hở của luật pháp và những hạn chế, bất cập của các quy định hiện hành để che chắn thì các vi phạm trở nên phức tạp, tinh vi và rất kín kẽ. Những trường hợp này rất khó khẳng định vi phạm vì phải so sách, đối chiếu nhiều văn bản luật, dưới luật, các quy định cho từng lĩnh vực và cả những quy định riêng của địa phương khi mà cán bộ kiểm tra không được thường xuyên cung cấp, lúc cần mới tìm đọc để áp dụng. Khi chưa nắm chắc phạm vi, đối tượng điều chỉnh cũng như tinh thần, mục đích và cơ sở của quy định thì dễ dàng dẫn đến tình trạng áp dụng không chuẩn xác làm cho tính xác đáng của chứng cứ không cao. Đó là chưa kể tình trạng một số đối tượng chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản mà các văn bản đó không thống nhất, thậm chí mâu thuẫn với nhau.
Loại khó khăn này sẽ hạn chế được nếu có văn bản quy định rõ cán bộ kiểm tra được thường xuyên cung cấp các quy định trong các lĩnh vực và quy định riêng của địa phương. Mỗi cán bộ kiểm tra cần thời gian để đọc, hiểu và nắm vững trước khi sử dụng nhằm tránh tình trạng bị động hoặc “ăn xổi ở thì”. Nắm chắc các quy định để so sánh, đối chiếu, việc dẫn chuẩn xác là điều kiện bảo đảm tính xác đáng của chứng cứ là rõ sự thật khi giải quyết vụ việc.
Khó khăn xuất phát từ các tổ chức và cá nhân có liên quan: Mặc dù đã quy định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân liên quan trong công tác kiểm tra trong thực tế các tổ chức và cá nhân trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thường phản ứng và không chấp nhận những thông tin không chính thức. Trước hết, điều này gây khó cho nhiệm vụ kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm. Bởi vì, khi cán bộ kiểm tra tiếp cận để trao đổi, thu thập dấu hiệu vi phạm không nhận được sự hợp tác, thậm chí còn bị đối phó gây khó khăn cho việc thu thập và thẩm định thông tin. Thậm chí, có trường hợp tổ chức, cá nhân liên quan còn bao che, bảo vệ đối tượng kiểm tra bằng cách trì hoãn hoặc từ chối cung cấp tài liệu. Thực tế này một lần nữa khẳng định sự cần thiết phải áp dụng chế tài xử lý nghiêm các trường hợp cố tình trì hoãn hoặc kéo dài việc cung cấp tài liệu cho cán bộ kiểm tra đã được đề cập ở trên.
Một vấn đề nữa cần bàn là tình trạng lãnh đạo các cấp đùn đẩy, né tránh, ngại pháp biểu chính kiến và cung cấp tài liệu gây khó khăn cho việc thu thập dấu hiệu vi phạm cũng không hiếm gặp. Cá biệt có trường hợp cấp trên còn bao che, biện hộ cho những việc làm sai trái của cá nhân hoặc tổ chức cấp dưới. Gặp trường hợp này, đoàn kiểm tra chỉ còn cách tìm con đường khắc, cách khác để thu thập thông tin bằng chứng.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất vẫn là nội bộ đơn vị, tổ chức đảng, đảng viên ở nhiều nơi không phát huy tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình, ngại va chạm, sợ bị trù dập, trả thù nên không muốn cung cấp thông tin, không có chính kiến. Chỗ dựa của phương pháp kiểm tra là phát huy tinh thần tự giác, ý thức trách nhiệm của tổ chức đảng, đảng viên và phát huy trách nhiệm xây dựng Đảng của quần chúng nhân dân. Trong bối cảnh đối tượng kiểm tra tính tự giác kém và một bộ phận đảng viên trong tổ chức đảng bị suy giảm tính chiến đấu thì rất khó dựa. Thực tế tiến hành công tác kiểm tra, giám sát cho thấy nhiều hiện tượng tiêu cực, tham nhũng phát sinh, vận động và tiến triển từ lâu, thậm chí rất lâu nhưng không được phát hiện kịp thời để ngăn chặn. Nhiều người phát hiện tiêu cực, tham nhũng nhưng không muốn hoặc không dám tố giác; nhiều đảng viên trong tổ chức đảng không dám đấu tranh phê bình làm rõ vi phạm của đối tượng kiểm tra; nhiều đảng viên và quần chúng tuy biết rõ những tình tiết, chứng cứ vi phạm nhưng không dám cung cấp vì sợ bị trù dập, trả thù. Mặc dù hệ thống pháp luật và quy định của Đảng đã có những nội dung bảo vệ người đấu tranh chống tiêu cực nhưng trong thực tế việc bảo vệ này chưa thực sự hiệu quả. Khi người đấu tranh chưa được bảo vệ, người trù dập người đấu tranh chưa bị xử lý nghiêm minh thì tư tưởng nể nang, né tránh và ngại va chạm vẫn tồn tại, phát triển. Trong một số trường hợp, vụ việc tiêu cực chưa được làm rõ thì người đấu tranh chống tiêu cực đã bị miễn nhiệm, chuyển công tác, thậm chí bị kỷ luật. Thực tế này đang gây nhiều bức xúc trong dư luận và làm suy giảm lòng tin của nhân dân đối với kỷ cương, kỷ luật đảng. Hiện tượng này diễn ra ở nhiều nơi, nhiều lúc nên là vấn đề nan giải của công tác kiểm tra.
Tình trạng suy giảm tính chiến đấu, giảm sút tinh thần đấu tranh xuất phát từ nhiều nguyên nhân như tác động từ mặt trái của cơ chế thị trường và mở cửa hội nhập, từ sự biến đổi hệ giá trị xã hội trong nền kinh tế thị trường… Những nguyên nhân này không dễ dàng khắc phục và càng không thể khắc phục trong thời gian ngắn; trong khi đó, các cuộc kiểm tra không được phép chờ đợi mà phải làm ngay và làm tốt, quả thực là yêu cầu quá khó cho công tác kiểm tra. Tuy vậy, vấn đề này vẫn có thể từng bước tháo gỡ bằng cách bù trừ. Khi chỗ dựa khó khăn thì phải sử dụng những biện pháp mạnh khác để bù trừ. Trước mắt cần hai biện pháp: Áp dụng chế tài xử lý nghiêm các trường hợp cố tình trì hoãn hoặc kéo dài việc cung cấp tài liệu cho cán bộ kiểm tra và ban hành cơ chế bảo vệ người đấu tranh chống tiêu cực với những biện pháp và chế tài cụ thể để hạn chế tình trạng trù dập, trả thù người đấu tranh chống tiêu cực. Nếu sử dụng hai biện pháp này thì công tác kiểm tra vẫn kiên định về lập trường, cứng rắn về nguyên tắc nhưng linh hoạt sáng tạo trong biện pháp thực hiện. Có như vậy phương pháp kiểm tra mới có sức sống và phù hợp với thực tiễn luôn vận động, biến đổi.
Khó khăn xuất phát từ đội ngũ cán bộ kiểm tra: Thực tế giải quyết các vụ việc kiểm tra cho thấy lực lượng cán bộ kiểm tra còn thiếu kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực xảy ra sự việc kiểm tra dẫn đến khó phát hiện dấu hiệu vi phạm và khó tìm chứng cứ chứng minh có hay không có vi phạm. Trong nhiều trường hợp, khi xem xét, phân tích, đánh giá con người và sự việc kiểm tra chính kiến của cán bộ kiểm tra cũng hình thành chủ yếu dựa vào vốn sống thực tiễn và tính tự tin, chưa dựa trên cơ sở vững chắc là kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực xảy ra vụ việc kiểm tra. Tình trạng này mang tính hai mặt: một mặt nó tạo nên bản lĩnh và khả năng phản ứng nhanh cho cán bộ kiểm tra nhưng mặt khác nó cũng là nguồn gốc của sự chủ quan, duy ý chí và tính bảo thủ ở cá nhân cán bộ kiểm tra.
Để tháo gỡ vướng mắc này cần xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra đa ngành nhằm tạo thế mạnh về chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ kiểm tra, nâng cao thế và lực cho các đoàn kiểm tra. Giải pháp này nằm trong tầm tay của uỷ ban kiểm tra các cấp. Chỉ cần cởi mở hơn, thông thoáng hơn trong việc tuyển chọn cán bộ trẻ được đào tạo chuyên môn chính quy từ nhiều ngành và tốt nghiệp đại học từ loại khá trở lên làm cán bộ kiểm tra.
Trong sáu biện pháp đề xuất trên, ngăn chặn kịp thời các hành vi làm sai lệch hồ sơ hoặc nguỵ tạo, tiêu huỷ chứng cứ và áp dụng chế tài xử lý nghiêm các trường hợp cố tình trì hoãn hoặc kéo dài việc cung cấp tài liệu cho cán bộ kiểm tra là cách giúp tháo gỡ được nhiều khó khăn. Cùng với nó, bốn biện pháp còn lại nếu được áp dụng sẽ tạo ra những điều kiện thực tế giúp cán bộ kiểm tra thuận lợi hơn khi thực hiện nhiệm vụ được giao./.
(Trích nguồn từ Tạp chí kiểm tra Tung ương số 4/2017
của tác giả Phạm Thị Ngạn).
Ý kiến bạn đọc
